Linux, güçlü bir açık kaynak işletim sistemi olarak, sunuculardan masaüstü bilgisayarlara kadar geniş bir yelpazede kullanılmaktadır. Terminal veya komut satırı aracılığıyla yapılan işlemler, Linux’un gücünü ve esnekliğini ortaya koyar. Bu makalede, en çok kullanılan Linux komutlarını, ne işe yaradıklarını ve nasıl kullanılacaklarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
1. Linux Terminaline Giriş
Linux terminali, kullanıcıların işletim sistemi ile etkileşimde bulunmasını sağlayan bir araçtır. Komut satırında yazılan komutlar, belirli görevleri yerine getirmek için kullanılır. Terminal, genellikle grafik arayüzde (GUI) yapılamayan işlemleri hızlı ve etkili bir şekilde gerçekleştirmenin en iyi yoludur.
2. Temel Linux Komutları
Aşağıda, Linux’ta sıkça kullanılan bazı temel komutlar ve bunların açıklamaları bulunmaktadır:
2.1. ls
ls komutu, bulunduğunuz dizindeki dosya ve klasörlerin listesini görüntülemek için kullanılır. Kullanımı oldukça basittir:
bashKodu kopyalals
Ekstra bilgiler görmek isterseniz, -l parametresini ekleyerek daha detaylı bir liste elde edebilirsiniz:
bashKodu kopyalals -l
2.2. cd
cd (change directory) komutu, dizinler arasında geçiş yapmak için kullanılır. Örneğin, bir üst dizine çıkmak için:
bashKodu kopyalacd ..
Belirli bir dizine gitmek için:
bashKodu kopyalacd /path/to/directory
2.3. pwd
pwd (print working directory) komutu, mevcut çalışma dizininizin yolunu gösterir. Terminalde hangi dizinde bulunduğunuzu öğrenmek için kullanılır:
bashKodu kopyalapwd
2.4. mkdir
mkdir komutu, yeni bir dizin oluşturmak için kullanılır. Örneğin, “yeni_klasor” adında bir dizin oluşturmak için:
bashKodu kopyalamkdir yeni_klasor
2.5. rmdir
rmdir komutu, boş bir dizini silmek için kullanılır. Örneğin, “boş_klasor” adlı dizini silmek için:
bashKodu kopyalarmdir boş_klasor
Eğer dizin içerisinde dosyalar varsa, rm -r komutunu kullanarak dizini ve içindeki her şeyi silebilirsiniz:
bashKodu kopyalarm -r klasor_adi
2.6. touch
touch komutu, yeni bir dosya oluşturmak veya mevcut bir dosyanın tarihini güncellemek için kullanılır. Örneğin, “yeni_dosya.txt” adında bir dosya oluşturmak için:
bashKodu kopyalatouch yeni_dosya.txt
2.7. cp
cp komutu, dosyaları ve dizinleri kopyalamak için kullanılır. Örneğin, “dosya1.txt” dosyasını “dosya2.txt” olarak kopyalamak için:
bashKodu kopyalacp dosya1.txt dosya2.txt
Dizini kopyalamak için -r parametresini ekleyin:
bashKodu kopyalacp -r kaynak_klasor hedef_klasor
2.8. mv
mv komutu, dosyaları ve dizinleri taşımak veya yeniden adlandırmak için kullanılır. Örneğin, “eski_ad.txt” dosyasını “yeni_ad.txt” olarak yeniden adlandırmak için:
bashKodu kopyalamv eski_ad.txt yeni_ad.txt
Ayrıca, bir dosyayı farklı bir dizine taşımak için:
bashKodu kopyalamv dosya.txt /path/to/new/directory/
2.9. rm
rm komutu, dosyaları silmek için kullanılır. Örneğin, “dosya.txt” dosyasını silmek için:
bashKodu kopyalarm dosya.txt
Dikkatli olun, çünkü silinen dosyalar geri alınamaz!
2.10. cat
cat komutu, dosyaların içeriğini görüntülemek için kullanılır. Örneğin, “dosya.txt” dosyasının içeriğini görmek için:
bashKodu kopyalacat dosya.txt
3. Sistem Yönetimi Komutları
Linux sistemlerinde yönetim ve izleme için kullanılan bazı önemli komutlar:
3.1. top
top komutu, sistemdeki süreçlerin ve kaynak kullanımının gerçek zamanlı bir görüntüsünü sağlar. Çalışan süreçleri, CPU ve bellek kullanımını görmek için:
bashKodu kopyalatop
3.2. ps
ps komutu, çalışan süreçleri görüntülemek için kullanılır. Örneğin, tüm süreçleri listelemek için:
bashKodu kopyalaps aux
3.3. kill
kill komutu, belirtilen bir süreci sonlandırmak için kullanılır. Sürecin PID’sini öğrenmek için ps komutunu kullanabilirsiniz:
bashKodu kopyalakill PID
Eğer süreç yanıt vermiyorsa, -9 parametresini ekleyerek zorla sonlandırabilirsiniz:
bashKodu kopyalakill -9 PID
3.4. df
df komutu, disk kullanımını görüntülemek için kullanılır. Tüm bağlı dosya sistemlerinin disk alanı kullanımını görmek için:
bashKodu kopyaladf -h
3.5. du
du komutu, dizinlerin ve dosyaların disk alanı kullanımını gösterir. Belirli bir dizinin boyutunu görmek için:
bashKodu kopyaladu -sh /path/to/directory
4. Ağ Komutları
Linux’ta ağ ile ilgili işlemler yapmak için kullanılan bazı temel komutlar:
4.1. ping
ping komutu, başka bir ağ cihazına ulaşım kontrolü yapmak için kullanılır. Örneğin, bir IP adresine veya domain’e ping atmak için:
bashKodu kopyalaping google.com
4.2. ifconfig
ifconfig komutu, ağ arayüzlerinin yapılandırmasını görüntülemek ve yönetmek için kullanılır. Ağ arayüzlerini görmek için:
bashKodu kopyalaifconfig
Not: Modern Linux dağıtımlarında ip komutu tercih edilmektedir:
bashKodu kopyalaip addr
4.3. curl
curl, URL’lere veri göndermek ve almak için kullanılan bir komuttur. Örneğin, bir web sayfasını görüntülemek için:
bashKodu kopyalacurl http://example.com
4.4. wget
wget, web üzerinden dosya indirmek için kullanılan bir komuttur. Örneğin, bir dosyayı indirmek için:
bashKodu kopyalawget http://example.com/dosya.zip
5. Dosya ve Klasör Yönetimi Komutları
Dosya ve klasör yönetimi için bazı ek komutlar:
5.1. find
find komutu, belirli kriterlere göre dosya ve dizinleri bulmak için kullanılır. Örneğin, “belge.txt” dosyasını bulmak için:
bashKodu kopyalafind /path/to/search -name "belge.txt"
5.2. grep
grep, dosya içeriklerinde arama yapmak için kullanılır. Örneğin, “örnek.txt” dosyasında “Linux” kelimesini aramak için:
bashKodu kopyalagrep "Linux" örnek.txt
5.3. chmod
chmod komutu, dosya ve dizinlerin izinlerini değiştirmek için kullanılır. Örneğin, bir dosyaya herkesin okuma izni vermek için:
bashKodu kopyalachmod 644 dosya.txt
5.4. chown
chown komutu, bir dosya veya dizinin sahibini değiştirmek için kullanılır. Örneğin, “dosya.txt” dosyasının sahibini “kullanici” olarak değiştirmek için:
bashKodu kopyalachown kullanici dosya.txt
6. Sonuç
Linux komutları, işletim sisteminin gücünü ve esnekliğini kullanmanızı sağlayan temel araçlardır. Yukarıda bahsedilen komutlar, günlük kullanımlarda en çok karşılaşacağınız komutlar arasında yer almaktadır. Linux ile çalışırken bu komutları öğrenmek ve pratik yapmak, hem sistem yönetimi hem de yazılım geliştirme süreçlerinde büyük fayda sağlayacaktır.
Linux dünyası, her geçen gün daha fazla kullanıcıya hitap ediyor ve bu komutlar, bu dünyada etkili bir şekilde yol almanızı sağlıyor. Unutmayın ki, komut satırını kullanmak başta zorlayıcı görünebilir, ancak pratikle daha rahat ve verimli hale gelecektir.
